НББОУС 2 "БАРАА МАТЕРИАЛ" (ДШНББ S22 анги)

ТАНИЛЦУУЛГА

Энэхүү стандарт нь 2008 оны 12 дугаар сарын 31 хүртэлх өөрчлөлтийг багтаасан бөгөөд 2009 оны 1 дүгээр сарын 1-ээс хойш хүчинтэй. НББОУС 2 Бараа Материалыг 1993 оны 12 дугаар сард хэвлэн нийтэлсэн бөгөөд 1999, 2000 онуудад нэмэлт өөрчлөлтүүдийг хийсэн. 2003 оны 12 дугаар сард хянан засаарласзн стандартыг хэвлэн гаргасан. Мөн СТОУС 8 Үйл Ажиллагааны Сегмент, СТОУС-ын Сайжруулалтын хамт өөрчлөгдсөн.

ЗОРИЛГО
Энэ стандартын зорилго нь бараа материалыг бүртгэх бүртгэлийн аргыг тодорхойлоход оршино. Бараа материалын бүртгэлийн үндсэн асуудал нь хөрөнгө гэж хүлээн зөвшөөрөх дүн, холбогдох орлогыг хүлээн зөвшөөрөх хүртэл дараагийн үеүдэд тусгах өртгийн дүнг тодорхойлох явдал байдаг. (НББОУС 2.1)
Ихэнх бизнесийн байгууллагууд нь бараа материалыг өртгөөс нь илүү үнээр борлуулж уг зөрүүгээр ашиг хуримтлуулдаг, Мөн бараа материалын дүн нь тэдний санхүүгийн тайланд материаллаг нөлөө үзүүлдэг учир түүний өртгийг үнэн эөв, найдвартай тооцох зайлшгүй шаардлага гарч ирдэг.
Энэ стандарт нь өртөг тодорхойлох болон цэвэр боломжит үнэ цэнэ хүртэл бууруулах бичилтийг оролцуулан түүнийг дараагийн үеүдэд зардал гэж хүлээн зөвшөөрөх хүртэл удирдамжаар хангана. Мөн бараа материалын зарлагын өртөг тооцох аргыг хэрхэн ашиглах удирдамж болно.
Өөрөөр хэлбэл энэ стандарт нь бараа материалыг худалдан авахаас эхлээд, өртөг тооцож, санхүүгийн тайланд тусгаж, данснаас хасах хүртэл бүхий л үе шатанд бүртгэлийн удирдамж болно. Мөн бараа материалд хамаарах болон хамаарахгүй зүйлсийг тодорхойлж өгсөн болно.

НЭР ТОМЪЁО
Бараа материал (Inventories): бараа материалд дараах хөрөнгө орно:
• бизнесийн хэвийн үйл ажиллагааны явцад худалдан борлуулахаар эээмшиж байгаа хөрөнгө
• дээрх борлуулалтын зорилгоор үйлдвэрлэлийн дамжлагад байгаа зүйлс, буюу
• үйлдвэрлэлийн дамжлага эсвэл үйлчилгээ үзүүлэхэд ашиглах гэж байгаа материал буюу хангамжийн зүйлс хэлбэрээр байгаа хөрөнгө.
Цэвэр боломжит үнэ цэнэ (Net realisable value): бизнесийн хэвийн үйл ажиллагааны явцад борлуулахаар тооцсон үнээс түүнийг иж бүрдэл болгохоор тооцсон зардал ба борлуулахад шаардагдах тооцсон зардлыг хассан дүн юм.
Бодит үнэ цэнэ (Fair value): холбоогүй талуудын ажил гүйлгээгээр зохих мэдлэгтэй арилжаанд оролцоход бэлэн байгаа талуудын хооронд хөрөнгийг солилцох, эсвэл өр төлбөрөөр тооцож болох дүн юм.

БАРАА МАТЕРИАЛЫН ҮНЭЛГЭЭ
Бараа материалыг өртөг ба цэвэр боломжит үнэ цэнийн аль багаар үнэлнэ. (НББОУС 2.9)
Хадгалалтын горим алдагдах, байгалийн гамшиг тохиолдох, эсвэл эдийн засгийн нөхцөл байдал өөрчлөгдсөнөөр бараа материал гэмтэж муудах, чанараа алдах, борлуулалтын үнэ нь буурах тохиолдол байж болно. Мөн тооцоолсон иж бүрдлийн зардал болон зар сурталчилгаа, сав баглаа боодол гэх мэт борлуулалтын зардал өссөнөөс бараа материалыг өртгөөс нь илүү үнээр борлуулах боломжгүй болдог.
Бараа материалыг өртөг ба цэвэр боломжит үнэ цэнийн аль багаар үнэлэх нь:
• Бараа бэлэн бүтээгдэхүүний хувьд түүний борлуулахаар тооцоолж буй үнээс,
• Түүхий эд хангамжийн эүйлсийн хувьд ашигласнаас бий болох өгөөжөөс илүү үнээр үнэлж болохгүй гэсэн зарчимтай нийцүүлж байгаа хэрэг юм,
Тайлант үе бүрт цэвэр боломжит үнэ цэнийг шинэчлэн тогтоож өртөгтэй нь харьцуулах ёстой. (НББОУС 2.33)
Хэрэв цэвэр боломжит үнэ цэнэ нь өртгөөс бага тохиолдолд “үнийн бууралтын гарз” үүсэх бөгөөд уг гарзыг тухайн тайлант үеийн зардал гэж үэнэ.
Өмнө нь бараа материалын өртгийг бууруулж бичихэд нөлөөлсөн хүчин зүйл үгүй болсон эсвэл эдийн засгийн байдал өөрчлөгдсөний улмаас цэвэр боломжит үнэ цэнэ өсч болно. Энэ үед бууруулсан дүнг буцаан бичиж өртөг ба өөрчилсөн цэвэр боломжит үнэ цэнийн аль багаар бараа материалын дансны шинэ үнийг тодорхойлно.
Жишээлбэл: Өмнө нь борлуулалтын үнэ буурсанаас цэвэр боломжит үнэ цэнээр бүртгэгдсэн бараа материал нь дараагийн тайлант үед байсан бөгөөд түүнийг борлуулалтын үнэ өссөн байж болно.
Цэвэр боломжит үнэ цэнийг тооцохдоо бараа материалыг ямар зорилгоор ззэмшиж байгааг харгалзах хэрэгтэй. Жишээлбэл, борлуулалтын эсвэл үйлчилгээний гэрээгээ биелүүлэхээр аж ахуйн нэгжийн эзэмшиж байгаа бараа материалын цэвэр боломжит үнэ цэнийг тооцохдоо гэрээний үнийг үндэслэнэ
Бараа материалыг гол төлөв зүйл тус бүрээр цэвэр боломжит үнэ цэнэ хүртэл нь бууруулдаг. Гэхдээ зарим тохиолдолд ижил төрлийн буюу харилцан холбоотой бараа материалыг бүлэг болгох нь тохиромжтой.
Бараа материал нь ижил зориулалтаар ашиглагддаг, газар зүйн ижил байршилд үйлдвэрлэн борлуулагддаг, нэг үйлдвэрлэлийн шугамд хамаардаг бөгөөд тэдгээрийг тухайн үйлдвэрлэлийн шугамын бусад бараа материалаас тусад нь үнэлэх боломжгүй үед хамааралтай тохиолдол юм.

Жишээ. Өртөг ба цэвэр боломжит үнэ цэнийн аль багаар үнэлэх нь

2008 оны 12 дугаар сарын 30-нд "А" компаний агуулахад байсан 4.000 төгрөгийн өртөгтэй 400 ширхэг бараа гэмтсэн байсан. Борлуулалтын менежер гэмтэлтэй барааны борлуулалтын үнийг 2.000 төгрөгөөр бууруулж 3.800 төгрөгөөр худалдах боломжтой гэж үзсэн бөгөөд борлуулалтын зардал нийт 80.000 төгрөг гэж тооцоолсон.
Өртөг 1.600.000 > Цэвэр боломжит үнэ цэнэ 1.440.000
Энэ тохиолдолд барааг борлуулснаас орж ирэх дүн нь түүний өртгийг нөхөхгүй учир санхүүгийн тайланд цэвэр боломжит үнэ цэнэ буюу 1.440.000 төгрөгөөр тусгана.

Жишээ. Үнийн бууралтын буцаалт
2008 оны 12 дугаар сарын 31-нд "А" компаний барааны өртөг 80.000 төгрөг, цэвэр боломжит үнэ цэнэ нь 70.000 байсан 2009 оны 3 дугаар сарын 31-нд бараа борлогдоогүй байсан ба цэвэр боломжит үнэ цэнэ нь 75.000 төгрөг болж өөрчлөгдсөн.
2009 оны 3 дугаар сарын 31-нд барааны цэвэр боломжит үнэ цэнэ нэмэгдсэн учир 10.000 төгрөгийн үнийн бууралтыг буцааж балансад 75,000 төгрөгийн бараа материал тайлагнана.
Өртөг 80.000 > Өөрчилсөн цэвэр боломжит үнэ цэнэ 75,000

Журналын бичилт.
2008.12.31
Дт Үнийн бууралтын гарз 10.000
Кт Бараа материал 10.000
2009.03.31
Дт Бараа материал 10.000
Кт Үнийн бууралтын буцаалт 10.000
Дт Үнийн бууралтын гарз 5.000
Кт Бараа материал 5.000